Wijlen dr. J. Hertoghe over tekens van schildklierdeficiëntie

KLEINE TEKENS EN HET OPSPOREN VAN SCHILDKLIER INSUFFICIËNTIE

(Wijlen)Dr.J. Hertoghe  Antwerpen

De uitgesproken vorm van hypothyroïdie is een aandoening waarvan het zeer moeilijk te begrijpen is dat ze ooit miskend zou kunnen zijn. Toch doet dit feit zich helaas niet zelden voor.

En wat dient er dan nog gezegd te worden van de fruste vorm van deze aandoening die ik persoonlijk als frequent voorkomend beschouw. Zij komt tot uiting op een soms zeer banale wijze, alhoewel die symptomen dezelfde eerste tekenen zijn die men terugvindt bij de uitgesproken vormen. Op het eerste zicht lijken ze soms onsamenhangend, slechts duidelijk herkenbaar op een bepaald niveau, terwijl in een ander stelsel er verwarrende en tegenstrijdige verschijnselen kunnen zijn ( bijv. een te laag gewicht of nervositeit)

Het is raadzaam om in geval van twijfel na te gaan of de situatie niet verandert onder behandeling met specifieke schildkliermedicatie

Een voorafgaande opmerking dringt toch op omtrent het bestaan van familiale antecedenten in de schildklieraandoening die ontdekt kunnen worden door een onderzoek over de verwantschap der schildklierlijders. Zo kan men concluderen dat een bestaan van een schildklierdisfunctie in de bloedverwantschap van de patiënt een zeer waardevol element is bij het stellen van de diagnostiek. Dat deze ziekte bij voorkeur optreedt bij vrouwen is ook een reeds lang gekende factor waarmee men steeds rekening dient te houden.

De anamnese van een patiënt is een tweede essentieel element. Het bestaan van sommige subjectieve symptomen alleen al volstaan vaak om de ziekte te vermoeden. Spontane klachten staan in't begin in verhouding met de vertraging der intellectuele en zenuwfuncties. Moeheid ( fysische asthenie) die meestal 's ochtends optreedt, gekenmerkt door het moeilijk te kunnen opstaan, vaak ook slaperigheid, momenten van intense futloosheid,die, hoe eigenaardig het ook mag lijken, tegen de avond minder wordt. Intellectuele luiheid, concentratiemoeilijkheden, trage gedachtevorming, gebrek aan initiatief, neiging tot steriele dromerigheid en geheugenstoornis Zijn eveneens symptomen van deze aandoening.  De patiënt voelt zich triestig en neerslachtig. Hieruit mag men echter niet afleiden dat apathie de vaste regel is; naast een algemene depressieve toestand komen perioden voor van irritatie, angst, neuro-vegetatieve dystonie, die sommige patiënten doen verklaren dat ze zenuwachtig zijn. Als stimulans maken zij echter vaak overdadig gebruik van koffie en thee.

Bovendien lijden deze patiënten veelvuldig aan hoofdpijnen of soms migraine, een feit, waardoor dikwijls toevlucht genomen wordt tot pijnstillende middelen, in de meeste gevallen cafeïnehoudend of erger nog: sommige van deze analgetische tabletten bevatten phenacetine, waarvan de nephrotoxiciteit niet meer te bewijzen valt. Kenmerkend is dat alle symptomen in intensiteit vermeerderen in de premenstruele periode De reeds sterk afgenomen libido wordt in deze fase van de cyclus praktisch nihil.

Een andere typische klacht is een sterk verminderde weerstand tegen de koude. Deze algemene frilositas wordt ongetwijfeld verdoezeld door de dagelijkse bezigheden maar komt tevoorschijn in perioden van rust. Hypothyroïde patiënten vrezen de tocht en eisen een hoge kamertemperatuur.

Vooral de uiteinden van hun lichaam zijn het meeste aan afkoeling onderhevig, zoals de neus, oren, handen en vooral voeten kunnen ijskoud aanvoelen. Het verschijnsel van de "dode vingers" is zeer frequent. Een klassieke vraag aan deze patiënten is hoeveel dekens ze 's nachts nodig hebben en of er hierdoor geen conflicten ontstaan met hun bedgenoot. Men kan trouwens gemakkelijk door objectieve waarneming de frilositas der uiteinden vaststellen. De menopauze schijnt deze toestand van hypocirculatie te verbeteren.

De voedingsfunctie bij de hypothyroïde patiënt is de derde factor waaraan men waarde dient te hechten. Op de eerste plaats hebben zij de neiging tot algemene gewichtstoename, zelfs bij matig voedselgebruik: vooral vrouwen maken zich hierover nogal eens zorgen. Hoger vermeldde ik echter dat een eerder magere patiënt niet noodzakelijk de diagnose van hypothyroidie moet uitsluiten, deze aandoening kan gepaard gaan met een gevoelige, vermindering van de eetlust.

Ik wens hier trouwens aan toe te voegen dat dezelfde regel geldt voor een grotere gestalte, die op zijn beurt niet in tegenspraak is met een later ontstane hypofunctie van de schildklier.

Een andere vaak voorkomende klacht is obstipatie, gepaard gaande met een opzwelling van de buik ten gevolgen van meteorisme naar de avond toe. Ook treedt hier gemakkelijk hyposthenische dyspepsie op, vetintolerantie, ook voor eieren en chocolade. Dikwijls ontstaat er galsteenvorming, soms treft men ook mega- of dolicholon.

Op het cardio respiratoir en circulatoir domein klagen deze patiënten dyspnea, palpitatie en zware benen ( vaak lijden zij aan spataders. Ook precordiale pijnen komen dikwijls voor, die dan meer verband houden met voortijdige coronaire atherosclerose. De pols is in het algemeen traag . Hartkloppingen( maar traag bonkend) worden soms als klacht vooropgesteld, hetgeen verontrustend werkt.

Het osteo-articulair stelsel schijnt voortijdig te verouderen: ochtendstijfheid wordt veelvuldig aangehaald, o.a. ven de schoudergewrichten evenals chronische lumbalgieën en neiging tot myalgieën na inspanning, ook zelfs van lichtere aard. Het carpal tunnel syndroom is voldoende gekend. 's Nachts wordt de patiënt gewekt door storende spierkrampen vooral in de tenen, voeten en kuitspieren.

In het K.N.O.domein wil ik het hees worden van de stem, vooral 's morgens, aanstippen, evenals oorsuizingen, frequent optreden van rhino-larynx infecties, keelontstekingen, sinusitis met een allergisch respiratorische achtergrond ( spasmodische rhinitis). Hardhorigheid is eveneens een vaak geuite klacht en de evolutie naar otosclerose ( erfelijke progressieve doofheid) dient te worden opgespoord.

De cutane symptomen van de ziekte worden zowel door de patiënt als door hun omgeving opgemerkt. De hypothyroïde patiënt vertoond een droge, ruwe huid met keratinevorming ter hoogte van de ellebogen , armen, knieën en benen; zij klaagt over droge, stijve, brekende en traag groeiende haren die vroegtijdig uitvallen en grijs worden.

De nagels vertonen barsten, zijn breekbaar en worden dun, de wenkbrauwen worden kaal aan de uiteinden , terwijl de oogleden vooral 's morgens gezwollen zijn. De gelaatskleur is bleek.

In het genitale domein , bij jonge meisjes komt dysmenorrhea vaak voor: later brengen soms intense menorrragieën een ijzertekort of een anemie met zich mee: wat de bleke kleur nog doet toenemen.

De premenstruele tensie met het gevoel van opzwelling van de onderbuik en borsten gaat vaak samen met migraineuse hoofdpijnen en andere, eerder aangehaalde, zenuwtekens.

Bij het klinisch onderzoek der patiënten kan met gemakkelijk bovenstaande beschrijving volgen. In de meer gevorderde vormen is het uiterlijk aspect van de patiënten een belangrijk, trage houding, een opgezwollen, opgedrongen facies, gezwollen onderlip en tong, korte hals, opgezwollen buik vaak met navelbreuk: de huid is koud en droog. De peesreflexen zijn traag, vooral de achillespeesreflex. Er kan zich een krop gevormd hebben. Type compensatoir met ontoereikende production rate van T3 en T4 indien het defect in de thyroïde te zwaar is.

Indien het beeld duidelijk is, alsook het subjectief patroon en de klinische bevindingen, zal het laboratoriumonderzoek de diagnose bevestigen. Daarentegen bijvoorbeeld, als de thyroïdwaarden subnormaal zijn is een proefperiode met een T3T4 preparaat in langzaam stijgende dosissen sterk aan bevolen. Indien de subjectieve symptomen dan verbeteren en verdwijnen , doch later weer opflakkeren na stopzetten van de therapie, dan is elke twijfel opgeheven.